Мы часта бачым на старонках беларускамоўных газет і ў інтэрнэт-прасторы формы дзесловаў кшталту фарміраваць і фармаваць, планіраваць і планаваць, дэгусціраваць і дэгуставаць, каменціраваць і каментаваць… Таксама нярэдка сутыкаемся з падобным і ў вуснай камунікацыі. І традыцыйна паўстае пытанне: каторая з прыведзеных формаў правільная? Каторая з іх адпавядае патрабаванням культуры маўлення? Так, наша мова, як і любая іншая, няспынна змяняецца. Прычым ...

(Працяг. Пачатак глядзі тут>>) У папярэднім матэрыяле мы гаварылі пра некаторыя тэарэтычныя аспекты акцэнтуацыі (гэта значыць, правілы пастаноўкі націску), а таксама разгледзелі асобныя складаныя выпадкі ў выбары націскных варыянтаў у сучаснай беларускай мове. Нагадаем, што памылкі, звязаныя з няправільнай пастаноўкай націску, назіраюцца сярод розных часцін мовы: у назоўніках, прыметніках, лічэбніках, дзеясловах… У гэтым матэрыяле працягваем гаворку пра асаблівасці націску ў ...

У папярэдніх артыкулах мы разгледзелі некаторыя актуальныя аспекты функцыянавання сучаснай беларускай мовы, у прыватнасці, прааналізавалі працэсы пашырэння яе лексічнага складу праз неалагізмы і паспрабавалі асвятліць тэндэнцыі да ўзбагачэння яе сінанімічных рэсурсаў. Сёння мы пагаворым пра яшчэ адзін надзвычай важны кампанент нашай мовы – націск. Нагадаем, што націскам называецца інтанацыйнае вылучэнне аднаго са складоў слова. Зразумела, калі ў гэтым слове ёсць ...

У папярэднім артыкуле мы разгледзелі сінанімічныя пары, дзе адзін з кампанентаў – неалагізм. Гэта значыць, слова, якое пакуль яшчэ мае адценне навізны ў нашай мове, хоць і ўжываецца дастаткова часта, найперш у сродках масавай інфармацыі. Нагадаем, што гаворка ішла пра сінанімічныя лексемы каляска – вазок, узрыўчатка – выбухоўка, гасцініца – гатэль, забастоўка – страйк. Сёння мы прыгадаем іншыя сінанімічныя пары, ...

У працэсе развіцця мовы адбываюцца непазбежныя змены на розных яе ўзроўнях. Але найбольш гэта заўважаецца ў лексіцы, паколькі мы штодня нешта чытаем, слухаем, карыстаемся мовай у побыце. І раз-пораз выяўляюцца словы, якія маюць адценне навізны і ўжо гэтым падсвядома прыцягваюць нашу ўвагу. У апошнія дзесяць-пятнаццаць гадоў у беларускай мове назіраецца тэндэнцыя да пашырэння сінанімічных рэсурсаў, калі рэгулярна фіксуюцца эквіваленты да ...

Наколькі важны асэнсаваны выбар слоў у маўленні? Ці змяняецца характар успрымання інфармацыі ў залежнасці ад ужытых у тэксце канструкцый? Ці варта аддаваць перавагу менавіта ўласнабеларускім словам? Гэтыя ды падобныя пытанні сапраўды з’яўляюцца надзвычай актуальнымі, калі гаворка ідзе пра захаванне высокай культуры камунікацыі, пра фарміраванне адмысловага моўнага густу грамадства. Сродкі масавай інфармацыі з’яўляюцца ўнікальнай крыніцай папаўнення лексічнага складу мовы, аказваюць сур’ёзны ...

У штодзённай моўнай практыцы мы нярэдка сутыкаемся са спалучэннем сметанковае масла. Найчасцей гэта бывае, напэўна, у краме, калі хтосьці, хто карыстаецца беларускай мовай у побыце, купляе адпаведны прадукт. Такая канструкцыя нібыта служыць для размежавання сэнсу розных паняццяў: масла як “харчовага тлушчу, што атрымліваюць збіваннем смятанкі або смятаны”, і масла як “тлустага рэчыва, якое здабываюць з мінеральных рэчываў” (“Тлумачальны слоўнік беларускай ...

У апошняе дзесяцігоддзе ў розных сродках масавай інфармацыі, а таксама ў вусным маўленні ўсё часцей адзначаецца паралельнае ўжыванне назоўнікаў каляска і вазок са значэннем “невялікая павозка спецыяльнага прызначэння”. І калі першы з названых варыянтаў выкарыстоўваўся і ў савецкі перыяд, то другі можна лічыць яшчэ ў пэўным сэнсе неалагізмам. Чаму варта аддаваць перавагу сёння з пункту гледжання культуры мовы? Паспрабуем разабрацца. ...

Апошнія два дзесяцігоддзі ў нашай мове паралельна выкарыстоўваюцца назоўнікі мерапрыемства і імпрэза. Гэта датычыць і штодзённай вуснай камунікацыі, і пісьмовай практыкі. Але як выглядае сітуацыя з ужываннем названых слоў з пункту гледжання культуры мовы? Паспрабуем разабрацца. Праведзеныя намі псіхалінгвістычныя даследаванні паказваюць, што лексема мерапрыемства міжволі асацыюецца з нейкай “казёншчынай”, з савецкай рэчаіснасцю, з афіцыйна-справавым ці прынамсі публіцыстычным стылем. А слова ...

З набліжэннем лета людзі традыцыйна маюць водпуск, ці, інакш кажучы, адпачынак. Многія выязджаюць у іншыя краіны (як, дарэчы, можна назваць тых, хто выязджае з мэтай там адпачыць: адпачываючыя? адпачывальнікі?), дзе на пэўны час пасяляюцца ў гасцініцах (атэлях? гатэлях?), часта карыстаюцца пэўнымі прэферэнцыямі (скідкамі? зніжкамі?). У сучасным беларускамоўным дыскурсе мы нярэдка бачым разыходжанні ў выкарыстанні прыведзеных вышэй назоўнікаў. Якія ж словы ...