У нашым сучасным Касцёле адчуваецца вялікае запатрабаванне не столькі духавенства, колькі свецкіх

кс. Андрэй Рылка

Нягледзячы на вялізныя прасторы Палесся, Пінская дыяцэзія застаецца найменшай беларускай дыяцэзіяй па колькасці духоўных асобаў. Гэты ландшафт па-свойму фармуе мясцовы Касцёл. Працягваючы серыю размоваў, прысвечаных Году свецкіх у Касцёле ў Беларусі, сёння мы пагутарым з пінскім канцлерам кс. Андрэем Рылкам. Пра тэорыю і практыку ўключэння свецкіх, двухкласавую касцельную сістэму “святароў” і “вернікаў” ды смерць т.зв. “традыцыйнага грамадства”.

– Вы ўжо амаль дзесяць гадоў з’яўляецеся канцлерам курыі Пінскай дыяцэзіі. Азіраючыся назад, як выбудоўваліся прыярытэты супрацы са свецкімі, іх актывізацыі ў Касцёле? Якімі дасягненнямі ў гэтым плане Вы ганарыцеся?

– Так, сапраўды, дзесяць гадоў працы ў курыі ў такім своеасаблівым і тэрытарыяльна велізарным рэгіёне, як Палессе, – гэта бясцэнны досвед для мяне. Азіраючыся назад, разумею, што Бог у пэўным сэнсе даў мне ласку падрыхтавацца да гэтай адказнай місіі: дапамагаць біскупу ў яго служэнні як супольнасці Касцёла, так і ва ўзаемадзеянні з па-за касцельным асяроддзем.

Перадусім такой падрыхтоўкай для мяне была рэалізацыя задумы кардынала Казіміра Свёнтка на пачатку 2000-х: дзяржаўная рэгістрацыя і афіцыйнае адкрыццё першай у Беларусі каталіцкай тэалагічнай навучальнай установы для свецкіх. Рэалізацыя гэтай ідэі заняла некалькі гадоў. Для мяне гэта быў цудоўны час і велізарны досвед супрацы са шматлікімі свецкімі асобамі. У 2009 г. мы перажылі радасны момант паспяховага адкрыцця Катэхетычнага каледжа ў Баранавічах. Гэта адкрыла шлях для падобных устаноў у Мінску і Гродне. Дзякуючы зладжанай працы шматлікіх асобаў удалося не толькі пераканаць многіх скептыкаў у магчымасці, важнасці і патрэбнасці такой тэалагічнай установы ў Беларусі, а нават давесці, што яна можа паспяхова служыць як Касцёлу, так і агульнаму дабру грамадства.

Я ўдзячны Пану Богу, што мне было дадзена ўдзельнічаць у працы над стварэннем моцнай і паспяховай групы свецкіх мадэратараў катэхетычнага каледжа, збіраць калектыў таленавітых і высокаадукаваных выкладчыкаў, быць сведкам фарміравання гэтай установы ў гарманічны арганізм, які складаецца з вялікай групы свецкіх валанцёраў, каторыя сваімі талентамі, верай і перакананнем у неабходнасці пашырэння каталіцкай культуры і адукацыі зрабілі і робяць проста неймаверныя рэчы. Гэта шмат чаму вучыць і натхняе мяне па сённяшні дзень.

Калі ў 2013 г. мне была даручана місія працы ў дыяцэзіяльнай курыі, то, зыходзячы з папярэдняга досведу працы ў катэхетычным каледжы, я ўсведамляў, як шмат залежыць ад кантактаў са свецкімі асобамі. Тым больш што Касцёл на велізарных прасторах Палесся ўвесь час адчувае значны недахоп духавенства. Не будзем жа мы ў курыю забіраць на працу святароў, якія так неабходныя ў душпастырстве… Таму біскуп Антоні Дзям’янка ад пачатку акцэнтаваў неабходнасць максімальнага ангажавання свецкіх вернікаў у справы Касцёла і дыяцэзіі. Мяне гэта вельмі цешыла, і я з радасцю следаваў у гэтым напрамку. А гады папярэдняй працы з многімі свецкімі ў катэхетычным каледжы адкрывалі шырокія магчымасці запрашаць да дзейнасці тых свецкіх вернікаў, якія прайшлі грунтоўную тэалагічную адукацыю і фармацыю ў Баранавіцкім каледжы і іншых каталіцкіх установах.

Азіраючыся на пройдзены за дзесяць гадоў шлях супрацы са свецкімі ў курыі, застаецца толькі дзякаваць Богу за ўсё тое, што ўдалося зрабіць. Гэтыя гады паказалі мне, як важна быць адкрытым на дзеянне Духа Святога, на час, месца і асобаў, якіх Ён дае тут і цяпер, на канкрэтную місію, дзеля здзяйснення Яго збаўчых задумаў. Я шчаслівы, што мог шмат чаму навучыцца ў кардынала Казіміра Свёнтка і біскупа Антонія Дзям’янкі, назіраючы, як яны паспяхова супрацоўнічаюць са свецкімі асобамі.

– Магчыма, ёсць нейкія падыходы ў працы са свецкімі, якія не спраўдзіліся на практыцы?

– Так. У першую чаргу, гэта складанасці ў адказе на чаканні тых, з кім даводзіцца працаваць. Розныя свецкія асобы, якія прапаноўваюць нам сваю дапамогу і працу, прыходзяць са сваімі чаканнямі і спадзяваннямі. Адныя думаюць, што Касцёл багаты, і яны змогуць тут зарабіць грошы. Іншыя – што тут можна знайсці “ціхую гавань” ва ўцёках ад нейкіх віхураў свайго жыцця. Ёсць такія, якія не змаглі рэалізавацца ў іншых месцах і прыходзяць да нас, каб хоць куды-небудзь уладкавацца. І калі пачынаецца рэальная праца, дзе неабходна хутка рэагаваць на розныя сітуацыі, можа нарастаць настолькі сур’ёзны канфлікт паміж чаканнямі і рэальнасцю, што асоба пагружаецца ў крызіс унутранага канфлікту. Таму лічу, што важным чыннікам для нас з’яўляецца распазнаванне чаканняў тых, хто жадае прыйсці да нас на працу, каб на пачатковым этапе дзейнасці дапасаваць іх спадзяванні да рэальнай сітуацыі.

Касцёл – гэта людзі. А там дзе людзі, усё вельмі неадназначна і вірліва. Адэкватнае распазнаванне чаканняў і жаданняў у служэнні Богу і людзям можа ўратаваць і саму асобу, і супольнасць Касцёла ад многіх клопатаў.

– Ці сочыце Вы за сінадальным працэсам у Касцёле? Што думаеце на гэты конт?

– Так, я вельмі ўдзячны Божаму Провіду і Папу Францішку, што ён ініцыяваў гэты шырокі працэс Сіноду аб ролі свецкіх у Касцёле. Прымаючы ўдзел у правядзенні першапачатковага сінадальнага этапу ў Пінскай дыяцэзіі, я яшчэ раз пераканаўся, наколькі важны дыялог, узаемнае слуханне і шчыры пошук рэальнага дабра.

– Як Вы ацэньваеце падсумаванне дыяцэзіяльнага этапу сіноду біскупаў у Беларусі?

– Ацэньваю вельмі пазітыўна. Сам факт яго правядзення, збор і апрацоўка вялікага аб’ёму зваротнай інфармацыі ад духавенства, свецкіх вернікаў і зусім далёкіх ад Касцёла людзей – гэта вельмі важна і каштоўна. Мне даводзілася ўдзельнічаць як у працы дыяцэзіяльнага этапу, так і ў апрацоўцы сінадальных апытанняў, таму ведаю, што людзі былі шчырымі і дзяліліся глыбокімі меркаваннямі. Гэта бясцэнны скарб!

– Якія вынікі Вам падаліся найбольш цікавымі?

– Мяне вельмі захапіла тое, як шмат асобаў дзялілася сваімі перажываннямі пра неабходнасць клопату пра людзей з асаблівасцямі і абмежаваннямі. Некаторыя нават у сінадальных апытанках прапаноўвалі ўжо гатовыя ініцыятывы па актывізацыі душпастырства для людзей, якія патрабуюць асаблівай апекі. Гэта цешыць і сведчыць пра сталасць грамадства.

– Ці былі моманты, якія Вас асабіста засмуцілі?

– Так. Нягледзячы на маю асабістую вельмі пазітыўную ацэнку вынікаў сінадальнага этапу, ёсць, вядома, моманты, якія змушаюць задумацца над праблемамі. Перш за ўсё, гэта вельмі высокія чаканні свецкіх адносна духавенства. Пры гэтым складваецца ўражанне, што духавенства часта разглядаецца некаторымі асобамі як нешта абсалютна незалежнае ад свецкіх вернікаў. А рэальнасць такая, што добры святар нараджаецца ў добрай сям’і ад добрых бацькоў. Таму трэба спачатку мець здаровыя сфармаваныя сем’і, якія закладуць духоўна-псіхалагічны асабовы падмурак іх сына, якога Бог пакліча да святарства.

Праблема заўсёды комплексная. Усё ўзаемазвязана і ўзаемазалежна. У нашым сучасным Касцёле адчуваецца вялікае запатрабаванне не столькі духавенства, колькі свецкіх, якія не будуць перакідваць усе матэрыяльныя клопаты парафіі на святара. Таксама біскупам вельмі патрэбныя адкрытыя да супрацы прафесійныя свецкія юрысты-вернікі, эканамісты, менеджары і г.д. Праўда ў тым, што маштабы ўдзелу свецкіх вернікаў у жыцці Касцёла залежаць і ад духавенства, і ад свецкіх. Сведчанне жыцця і актыўнасць тых жа свецкіх вернікаў можа пераканаць душпастыра, што ён мае магчымасць упэўнена на іх абапірацца, і яны не падвядуць ні яго, ні супольнасць Касцёла.

– “Часта вернікі з павагі да святара не могуць яму пярэчыць нават тады, калі ён, верагодна, памыляецца,” – пішацца ў справаздачы. Што рабіць з такой сітуацыяй?

– Адна з найважнейшых спраў, якой усім нам неабходна вучыцца ўсё жыццё, – гэта адкрытасць на шчыры дыялог. Па сутнасці, цяперашні сінадальны працэс – гэта вялікі заклік Касцёла да шчырага дыялогу ўсіх з усімі, без выключэнняў. Калі свецкі вернік упэўнены, што святар робіць нешта памылковае, то неабходна дзейнічаць так, як звычайна мы паступаем з асобамі, дзеянні каторых мы не разумеем або яны здаюцца (!) нам няправільнымі. Спачатку ў духу любові неабходна папрасіць асобу растлумачыць, што значаць яе такія дзеянні, бо мы шчыра жадаем іх зразумець. Калі відавочна, што асоба памыляецца, то ёй прапануем дапамогу ў духу братэрскай любові. Калі нам самім не ўдаецца пабудаваць шчыры дыялог, тады просім больш кампетэнтную асобу, якая з’яўляецца ўплывовым аўтарытэтам для таго, каму хочам дапамагчы, каб паспрыяла нашаму дыялогу або выпраўленню нейкай сітуацыі. У выпадку са святаром такім аўтарытэтам можа быць іншы святар ці нават біскуп, у залежнасці ад складанасці праблемы. Любоў і шчырасць чыняць цуды.

– Аўтары фінальнага дакумента зазначаюць: “Заклікі біскупаў, святароў, манаскіх асобаў часта не суправаджаюцца канкрэтнымі дзеяннямі, а вернікі не заўсёды ведаюць, які шлях выбраць, калі гэтых заклікаў ад духавенства няма”. Што Вы думаеце на гэты конт?

– У працытаваным Вамі фрагменце я бачу своеасаблівы акцэнт аўтараў дакумента на тым, каб духавенства і кансэкраваныя асобы не баяліся называць сваімі імёнамі тыя заданні, якія тут і цяпер паўстаюць перад іх лакальнай супольнасцю Касцёла. Называнне праблемы – гэта палова яе вырашэння. Паказванне практычнага шляху вырашэння – гэта зварот у бок поўнай і фактычнай перамогі. Аўтары дакумента сігналізуюць, што вернікі маюць больш адвагі на шляху вырашэння праблем, калі не толькі чуюць вельмі патрэбныя ім выразныя месэджы ад духавенства, але маюць пацвярджэнне іх словаў у практыцы жыцця. Калі добрае слова пацвярджаецца канкрэтным паспяховым і намацальным чынам – гэта найбольш дзейсны інструмент пераканання. І гэтай звязкі “слова-чын” нам усім неабходна трымацца.

– Дакумент кажа пра неаходнасць пераасэнсавання сённяшняй мадэлі функцыянавання парафіі. На якіх прыярытэтах Вы будавалі б гэтае пераасэнсаванне?

– На гэтую тэму ўжо напісаныя цэлыя бібліятэкі навуковай і экспертнай літаратуры. Таксама рэалізуюцца вельмі цікавыя і смелыя душпастырскія ініцыятывы. Мне асабіста падаецца важным, каб ва ўсіх пошуках “аптымізацыі” не згубіць чалавека. Не вернік для парафіі, але парафія для верніка!

Я бачу ў цяперашняй сінадальнай ініцыятыве Папы Францішка своеасаблівае заахвочванне нас да таго, каб не баяцца адкрывацца на новыя формы і магчымасці рэалізацыі нашай галоўнай місіі як Касцёла на ўсіх узроўнях – ад паўсюднага да індывідуальнага: адкрыць дзверы Хрысту ў нашае жыццё, паказаць сучаснаму чалавеку на зразумелай яму мове, што і як канкрэтна рабіць, каб быць збаўленым. Мы жывём у цікавую і складаную эпоху г.зв. смерці “традыцыйнага грамадства”. Імклівы прагрэс тэхналогій нараджае новы стыль узаемаадносін паміж людзьмі не толькі ў грамадстве, але і ў сям’і, і ў Касцёле, і ў асабістым побыце. Таму парафія ў “традыцыйным” (нязменным) грамадстве будзе вельмі адрознівацца ад парафіі ў “новым” – нестабільным, імклівым і зменлівым асяроддзі. Нягледзячы на ўражанне татальнай зменлівасці, усё ж мы заўважаем пэўную канстанту, на якую варта абапірацца. Тое, што застаецца нязменным, – гэта чалавек з яго фундаментальнымі патрэбамі. І Бог якраз схаваны ў самым цэнтры шматлікіх прагненняў чалавека – у патрэбе сэнсу. А ён вызначае мэту і дзеянне. Таму, на мой погляд, парафія ў сучасным пост-традыцыйным грамадстве – гэта асяроддзе выразнага і канкрэтнага спосабу адкрыцця сэнсаў. Сведчанне прыкладу жыцця парафіянаў, з’яднаных аднымі каталіцкімі сэнсамі ў адкрытую супольнасць узаемнай падтрымкі і шанцаў, можа стаць вельмі прывабнай і паспяховай прасторай спаткання з Хрыстом. У практыцы такая парафія з’яўляецца супольнасцю супольнасцяў, якіх яднае адна Эўхарыстыя. Гэта тое, што ўжо рэалізуецца з большай ці меншай дынамікай і ў нашым, і ў іншых грамадствах.

– Ці ёсць у Вас нейкая асабістая мара адносна ролі свецкіх у Касцёле?

– Мараў шмат. Хтосьці з вялікіх казаў, што пакуль мы марым – мы жывыя. Адносна ролі свецкіх у Касцёле, мару пра тое, каб вернікі (духоўныя і свецкія) перасталі ўспрымаць Касцёл як нейкую двухкласавую сістэму: “святароў” і “вернікаў”. Ёсць розныя віды служэння. Няма лепшых і горшых. Ёсць розныя віды пакліканняў. Кожнае каштоўнае і важнае. Чым больш мы будзем вылечвацца ад ацэначных класіфікацый паводле “лепшай” і “горшай” групы ці асобы, а ўсіх успрымаць адназначна як добрых і патрэбных, тым здаравейшыя будуць нашыя парафіяльныя супольнасці і адносіны паміж людзьмі ўвогуле.

Асоба заўсёды добрая, учынкі бываюць нядобрыя. Мару, каб кожны чалавек успрымаўся кожным удзельнікам супольнасці Касцёла як найвялікшая каштоўнасць Бога на зямлі. Каб кожны вернік успрымаў сябе як персанальна пакліканага Богам да здзяйснення сваёй асабістай і незамяняльнай місіі ў вялікім плане Хрыстовага збаўлення. Як жа шмат можа зрабіць кожны свецкі вернік, калі ён адкрые каштоўнасць і важнасць таго, кім ён і кожны чалавек ёсць у вачах Бога! У гісторыі хрысціянства мы маем вялікае мноства такіх прыкладаў. І на іх варта няспынна вучыцца.

Гутарыў Арцём Ткачук

для друку для друку

Веснік-відэа

Варта паглядзець

Святыя заступнікі