Каталіцкі Веснік Добрая Вестка ў тваім доме!
Евангелле Лк 15, 1–3. 11–32
У той час:
Набліжаліся да Езуса ўсе мытнікі і грэшнікі, каб паслухаць Яго. А фарысеі і кніжнікі наракалі, кажучы: Ён прымае грэшнікаў і есць з імі.
Але Езус расказаў фарысеям і кніжнікам наступную прыпавесць, кажучы:
У аднаго чалавека было два сыны. Малодшы з іх сказаў бацьку: Ойча, дай належную мне частку маёмасці. І той падзяліў паміж імі маёмасць. Праз некалькі дзён малодшы сын забраў усё і ад’ехаў у далёкі край, і там растраціў сваю маёмасць, жывучы распусна.
А калі ён аддаў усё, настаў вялікі голад у тым краі, і ён апынуўся ў нястачы. Тады пайшоў і наняўся да аднаго жыхара гэтага краю, а той паслаў яго на свае палі пасвіць свіней. Ён жадаў напоўніць жывот свой стручкамі, што елі свінні, але ніхто не даваў іх яму.
Апамятаўшыся, ён сказаў: Колькі наймітаў у бацькі майго маюць удосталь хлеба, а я гіну тут з голаду. Устану і пайду да бацькі майго, і скажу яму: Ойча, я зграшыў супраць неба і перад табою. Я ўжо не варты называцца тваім сынам. Прымі мяне як аднаго з наймітаў тваіх. І ён ўстаў, і пайшоў да свайго бацькі.
А калі быў яшчэ далёка, убачыў яго бацька ягоны, і зжаліўся, і, пабегшы, кінуўся яму на шыю, і пацалаваў яго. А сын сказаў яму: Ойча, зграшыў я супраць неба і перад табою. Я ўжо не варты называцца тваім сынам.
Бацька ж сказаў слугам сваім: Прынясіце хутчэй найлепшую вопратку і апраніце яго, і дайце пярсцёнак на руку яго і сандалі на ногі. Прывядзіце адкормленае цяля і зарэжце. Будзем есці і весяліцца, бо гэты сын мой быў памерлы і ажыў, прапаў і знайшоўся. І пачалі весяліцца.
А старэйшы сын ягоны быў на полі. І калі, вяртаючыся, падышоў да дому, пачуў музыку і танцы. Паклікаўшы аднаго са слуг, спытаўся: Што гэта такое. Той адказаў яму: Брат твой вярнуўся, і бацька твой зарэзаў адкормленае цяля, бо атрымаў яго назад здаровым.
Ён разгневаўся і не хацеў уваходзіць. Тады выйшаў бацька ягоны і пачаў прасіць яго. Але ён адказаў бацьку: Вось я столькі гадоў служу табе і ніколі не парушыў загаду твайго, але ты ніколі не даў мне нават казляня, каб я павесяліўся з маімі сябрамі. А калі вярнуўся гэты сын твой, які змарнаваў тваю маёмасць з распусніцамі, ты зарэзаў для яго адкормленае цяля.
Ён жа адказаў яму: Дзіця, ты заўсёды са мною, і ўсё маё — тваё. А цешыцца і весяліцца трэба было таму, што гэты брат твой быў мёртвы і ажыў, прапаў і знайшоўся.
У сённяшнім Евангеллі Езус распавядае прыпавесць пра малодшага сына, які папрасіў свайго бацьку падзяліць маёмасць і атрымаць сваю долю. Паводле габрэйскага закону, бацька не мог вольна распараджацца сваёй маёмасцю пры жыцці. Старэйшы сын атрымліваў дзве траціны спадчыны, а малодшы — адну траціну (пар. Дрг 21, 17). Рашэнне бацькі падзяліць маёмасць яшчэ да сваёй смерці, калі ён не збіраўся адмовіцца ад кіраўніцтва справамі, было незвычайным. Патрабаванне малодшага сына было бессардэчным і пярэчыла традыцыі. Ён фактычна сказаў: «Дай мне цяпер тую частку маёмасці, якую я ўсё роўна атрымаю, калі ты памрэш, і дазволь мне пайсці». Бацька не супраціўляўся. Ён разумеў, што толькі ў нядолі і недахопе яго сын навучыцца чамусьці, і з жалем паддаўся патрабаванню сына. Сын жа ўзяў сваю долю і адразу пакінуў бацькоўскі дом.
Жыццё малодшага сына хутка змянілася. Ён страціў свае грошы і апынуўся ў крайняй нястачы. Каб выжыць, ён наняўся пасвіць свіней — праца, якую габрэі лічылі нячыстай і ганебнай. У гэтым стане ён усвядоміў сваю памылку і зразумеў, што нават найбольш ганебная праца ў бацькоўскім доме лепшая за жыццё ў далёкай краіне. Гэтае апамятанне прывяло яго да рашэння вярнуцца да бацькі, бо толькі так ён мог аднавіць сваё годнасць і знайсці сапраўднае шчасце.
Людзі, якія аддаляюцца ад Бога, як ад свайго Айца, таксама сутыкаюцца з падобным. Яны губляюць сваю духоўную аснову, апынаюцца ў нястачы і адчуваюць пустэчу, якую нішто з зямнога не можа запоўніць. Толькі вярнуўшыся да Бога, чалавек знаходзіць сябе. Вяртанне ў бацькоўскі дом — найдасканалейшая сімволіка навяртання грэшніка. Гэтая ідэя адлюстроўвае сутнасць прыпавесці: нават у самым глыбокім падзенні чалавек мае шанец на аднаўленне і навяртанне.
Малодшы сын вырашыў вярнуцца дадому і прасіць бацьку прыняць яго назад, але не як сына, а як раба ці наёмнага слугу. Ён разумеў, што страціў права быцця сынам, і быў гатовы прыняць ніжэйшае становішча. У старажытным свеце рабы, якія працавалі ў сям’і, часта лічыліся часткай дома і мелі пэўныя правы. Наёмны ж слуга быў часовай рабочай сілай. Яго маглі звольніць у любы момант, і ён не меў правоў у сям’і. Малодшы сын быў гатовы стаць менавіта такім слугой, бо разумеў, што страціў усё.
Пасля яго вяртання бацька нават не дазволіў яму выказаць сваю гатоўнасць працаваць слугой. Бацька загадаў прынесці лепшае адзенне, якое сімвалізавала гонар і павагу. Ён даў сыну пярсцёнак, які быў знакам улады і даверу, бо ён быў часта з пячаткай і дазваляў яго ўладальніку прымаць рашэнні ад імя сям’і. Абутак, які сын атрымаў на ногі, таксама быў важным сімвалам: у старажытнасці дзеці сям’і насілі абутак, а слугі хадзілі босыя. Такім чынам, бацька аднавіў сына ва ўсіх яго правах і годнасці. І, каб падкрэсліць радасць ад вяртання сына, бацька загадаў уладкаваць банкет. Гэта быў знак таго, што сын не проста вярнуўся, але быў прыняты з любоўю і радасцю. Усё гэта паказвае, што Божая міласэрнасць перавышае любыя чалавечыя спадзяванні. Нават калі мы думаем, што заслугоўваем толькі найніжэйшае становішча, Бог вяртае нам нашу годнасць і прымае нас як сваіх дзяцей.
Прыпавесць навучае нас некалькім важным ісцінам. Па-першае, яе не варта называць прыпавесцю пра блуднага сына, бо ён не з’яўляецца яе галоўным героем. Гэта прыпавесць пра любячага Айца, бо ў ёй гаворыцца больш пра любоў бацькі, чым пра грэх сына.
Па-другое, з яе мы даведваемся шмат пра Божую міласэрнасць. Бацька цярпліва чакаў вяртання сына, бо ўбачыў яго, калі той быў яшчэ далёка. Калі ж сын вярнуўся, бацька прабачыў яго, ні ў чым не папракаючы. Часам людзі «прабачаюць» толькі фармальна, як бы робячы паслугу. Напрыклад, яны могуць сказаць: «Я цябе прабачаю», але потым пастаянна нагадваць пра памылкі або выкарыстоўваць іх супраць чалавека. Гэта не сапраўднае прабачэнне, бо яно не вызваляе чалавека ад адчування віны і не дае яму магчымасці пачаць усё нанова. Такія «умоўныя» прабачэнні могуць быць нават горшымі, чым адкрытая крытыка, бо яны ствараюць ілжывае адчуванне спакою і згоды, чаго на самой справе не існуе.
Бацька ў прыпавесці пра блуднага сына паводзіць сябе зусім інакш. Ён прабачае сына шчыра. Ён не толькі не нагадвае пра мінулыя памылкі, але нават не дае сыну магчымасці выказаць усю сваю віну. Гэта паказвае, што яго прабачэнне — гэта не проста словы, але сапраўдны акт любові, які дае сыну магчымасць пачаць жыццё з чыстага ліста.
Аднак прыпавесць на гэтым не заканчваецца. З’яўляецца старэйшы брат, глыбока засмучаны фактам вяртання брата. Ён сімвалізуе тых, хто заўсёды ўпэўнены ў сваёй праведнасці, — фарысеяў, якія хутчэй аддалі б грэшніка смерці, чым выратаванню. Паводзіны старэйшага брата паказваюць, што ён разглядаў сваё прабыванне ў доме як выкананне абавязку, а не служэння любімаму бацьку. Яго паводзіны ўказваюць на поўную адсутнасць спагады. Для яго блудны сын не «мой брат», а «твой сын», і ён быў з тых упэўненых у сваёй праваце людзей, якія падставяць нагу таму, хто спатыкаецца.
Сённяшняя прыпавесць нагадвае нам, што Божая міласэрнасць не мае меж. Яна перавышае наша разуменне і чалавечыя меркі. Нават калі мы аддаляемся ад Бога, Ён заўсёды чакае нашага навяртання з адкрытымі абдымкамі. Няхай гэтая прыпавесць натхняе нас да шчырага пакаяння. Няхай мы ніколі не забываем, што кожны з нас — гэта каштоўнае дзіця Божае, і ніякія нашы памылкі не могуць змяніць Яго любові да нас.
Разважанне падрыхтаваў кс. кан. д–р Сяргей Сурыновіч
для друку
