Арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч: “Прысутнасць замежных святароў ва ўсім свеце лічыцца ўзбагачэннем Касцёла”

Пасля нядаўняга выказвання Упаўнаважанага па справах рэлігій і нацыянальнасцяў Леаніда Гулякі, якое датычыла дзейнасці Каталіцкага Касцёла ў Беларусі, Старшыня Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў Беларусі арцыбіскуп Тадэвуш Кандрусевіч выказаў сваё меркаванне па гэтым і іншых пытаннях у інтэрв’ю “Каталіцкаму Весніку”.

– Упаўнаважаны па справах рэлігій і нацыянальнасцяў Леанід Гуляка 2 лютага адзначыў, што Касцёл у Беларусі недастаткова актыўна працуе па падрыхтоўцы святароў. Як Вы можаце пракаментаваць гэтыя словы?

– Я не магу пагадзіцца з такім сцвярджэннем. Святарства – гэта не прафесія, а пакліканне. У гомане сучаснага секулярнага свету малады чалавек не заўсёды можа пачуць голас Бога, Які яго кліча. Таксама пакліканні ідуць з сем’яў. А колькі дзяцей сёння ў сем’ях? Сем’і малыя, а калі няма юнакоў, то хто пойдзе ў семінарыю? У апошнія часы таксама можна заўважыць, што на некаторыя спецыяльнасці і ва ўніверсітэтах існуе недабор. У мінулым годзе ў дыяцэзіяльныя і законныя семінарыі з Беларусі пайшло 19 чалавек. Гэтая лічба зусім не малая ў наш час, напрыклад, у параўнанні з многімі краінамі Еўропы. Таму на паўтара мільёна католікаў 19 семінарыстаў – гэта добры еўрапейскі рэйтынг.

– Ці сапраўды сёння Касцёл у Беларусі патрабуе дапамогі святароў-замежнікаў?

– У краіне 70 гадоў не было ніякай падрыхтоўкі святароў. Уявіце, каб 70 гадоў у Беларусі не рыхтавалі лекараў… Колькі б часу спатрэбілася, каб іх вывучыць? Таксама і ў Касцёле. Адраджэнне Касцёла распачалося 25 гадоў таму, і сваіх святароў было толькі каля шасцідзесяці. Сёння ў Беларусі каля 370-ці святароў. Голым вокам бачны прагрэс. Аднак гэтага яшчэ мала. І святары з-за мяжы патрэбныя. Часта наракаюць, што святары ў нас толькі з Польшчы, а не з Харватыі або Славакіі ці іншай краіны. Кожная краіна ў Еўропе ведае, што нам патрэбныя святары. Мы запрашаем іх не толькі з Польшчы, але і з іншых дзяржаў Еўропы, але там крызіс пакліканняў і біскупы з гэтых краін не могуць іх паслаць да нас. Калі я працаваў у Расіі, там былі святары з 23-ох краін свету і я не адбіраў толькі кандыдатуры з Польшчы. Таксама і тут я магу прыняць кожнага святара, аднак няма ахвотных.

Яшчэ адна прычына ў тым, што дазвол на працу замежным святарам вельмі моцна абмежаваны ў часе і кожны год яго неабходна аднаўляць. Ксёндз з-за мяжы, калі едзе працаваць, то хоча мець запэўненую сталасць свайго прабывання. Пра гэта таксама кажа і Кананічнае права. Рэальна на сённяшні дзень толькі Польшча, дзе вялікая колькасць пакліканняў, прыходзіць з дапамогай многім краінам Еўропы. Дарэчы, польскіх святароў сёння можна спаткаць не толькі ў Еўропе, але і ва ўсім свеце.

– Спадар Гуляка выказаў думку, што святары-замежнікі слаба валодаюць навыкамі зносін на дзяржаўных мовах і рэдка выкарыстоўваюць іх у набажэнствах. Выкажыце сваё меркаванне на гэты конт.

– Трэба быць удзячнымі святарам з-за мяжы. Паглядзіце, колькі касцёлаў яны пабудавалі, колькі людзей прывялі да веры! Безумоўна, трэба ведаць мову, культуру і абавязкова яе паважаць. Таксама трэба захоўваць беларускае заканадаўства. Святары, якія да нас прыехалі, ведаюць дзяржаўныя мовы, на іх абвяшчаюць Евангелле і духоўна дапамагаюць людзям. Напэўна, адзін лепш размаўляе на дзяржаўных мовах, іншы – горш. Аднак усе яны служаць на карысць Богу і людзям.

Я ўспамінаю часы, калі служыў у Расіі. У Саратаве быў адзін святар, які вельмі дрэнна размаўляў на расейскай мове, але за ім табуном хадзілі людзі, асабліва моладзь. Касцёла свайго не было, была маленькая капліца. І калі я прыязджаў, то ён праводзіў набажэнствы ў тэатры. Быў поўны тэатр моладзі! Я меркаваў, што яму цяжка з мовай, таму прасіў дапамагаць ксяндзу. Аднак мне сказалі: “Для нас, рускіх, нашая культура і мова вельмі важныя, але яшчэ важней сэрца”. У гэтага ксяндза было вельмі адкрытае сэрца, ён прыцягваў людзей. Пазней, калі згаданага святара замянілі на іншага, гэтых людзей не стала.

Замежныя ксяндзы сюды прыехалі не для славы і ўзбагачэння. І касцёлаў, якія яны пабудавалі, яны з сабою не забяруць. У сваёй краіне ім было б значна лягчэй і камфортней. Таму трэба ім за гэта дзякаваць.

– Якія суадносіны мясцовых і замежных святароў у Беларусі сёння?

– У нас ёсць каля 370-ці сваіх святароў, а ўсяго ў краіне прыблізна 490 ксяндзоў.

– У сваёй заяве на пасяджэнні Канферэнцыі Каталіцкіх Біскупаў Беларусі біскупы зазначылі, што справа падрыхтоўкі святароў з’яўляецца выключна ўнутранай справай Касцёла. Што гэта значыць?

– Найперш трэба сказаць, што Касцёл аддзелены ад дзяржавы, але ён знаходзіцца ў дзяржаве. А чалавек з’яўляецца цэнтрам увагі дзяржавы і Касцёла. Таму тут можна адно аднаму дапамагаць.

Цяпер адносна пакліканняў. Касцёл не кажа, што дзесьці ў нейкай навучальнай установе малы конкурс ці нават недабор студэнтаў. Ці гэта віна рэктара? Семінарыі і іншыя касцельныя ўстановы – гэта справа Касцёла, які мае сваю праграму і па ёй працуе. Пазітыўным з’яўляецца тое, што дзяржава не ўмешваецца ва ўнутраны працэс падрыхтоўкі. А сама падрыхтоўка святароў – гэта ўсё ж справа Касцёла, і мы клапоцімся пра тое, каб у семінарыях было больш навучэнцаў, якія стануць святарамі. Паўтару яшчэ раз, што святарства – гэта не прафесія, а пакліканне і нікога сілай нельга зацягнуць у семінарыю.

– Ведаю, што вернікі актыўна абмяркоўваюць крытычнае выказванне спадара Гулякі на адрас Каталіцкага Касцёла. Многія нават праводзяць паралелі з савецкім часам, калі ўлады актыўна перашкаджалі ў дзейнасці Касцёла. Што Вы пра гэта думаеце?

– У савецкія часы было не так лёгка патрапіць у семінарыю, бо яны знаходзіліся толькі ў Каўнасе і ў Рызе. Была абмежаваная колькасць тых, хто мог туды паступіць. Была таксама абмежаваная колькасць прафесараў. Сёння нам кажуць прымаць больш, а тады было наадварот. Усё змянілася, і таму ў гэтым сэнсе адносіны ўлады пазітыўныя. Сёння мы таксама накіроўваем семінарыстаў і святароў вучыцца за мяжу, тады гэта было немагчыма. У працэсе фармацыі новых святароў неабходна звяртаць вялікую ўвагу на тое, што кандытады, якія прыходзяць у семінарыю, сёння зусім іншыя чым гэта было раней. Яны па-іншаму выхаваныя, у іх іншы менталітэт, на іх у большай ступені ўплывае секулярны свет. Іх неабходна так фармаваць, каб былі здольнымі адказаць на вельмі небяспечныя выклікі нашага часу. Калі я вучыўся ў семінарыі, то працэс фармацыі працягваўся пяць гадоў, а цяпер з увядзеннем прапедэўтычнага году будзе сем.

– Ці сапраўды з восені пачнуцца перамены ў адукацыйным працэсе семінарыстаў Беларусі, як тое анансаваў біскуп Аляксандр Яшэўскі SDB?

– Мы рыхтуемся да зменаў. З восені плануецца ўвесці прапедэўтычны год навучання. Так ёсць ва ўсім свеце. У мінулым годзе ў Літве таксама ўвялі прапедэўтычны курс. Для кандыдатаў па ўсёй краіне існуе адзін прапедэўтычны курс у Віленскай духоўнай семінарыі, хаця ў Літве ёсць тры семінарыі. Таксама плануецца, што навучэнцы будуць вывучаць філасофію ў семінарыі ў Пінску, а тэалогію – у Гродне. Але да ўсяго гэтага неабходна адпаведным чынам падрыхтавацца. Неабходна падрыхтаваць праграму і знайсці адпаведных выкладчыкаў. У Беларусі ўсё яшчэ існуе праблема высокакваліфікаваных прафесараў і выхавальнікаў, а з замежнымі святарамі ёсць, пра што мы ўжо нагадвалі.

Сёння працэсы глабалізацыі адбываюцца таксама і ў Касцёле. Прысутнасць замежных святароў ва ўсім свеце лічыцца ўзбагачэннем Касцёла. Так як і ў эканоміцы, у Касцёле павінны быць розныя сувязі. На Божае Нараджэнне фігурку Езуса нясуць у яслі ўжо ў многіх парафіях. А я гэту традыцыю, будучы ў Маскве, пераняў ад в’етнамцаў. І гэта падабаецца людзям.

– Біскупы на пасяджэнні 4 лютага закранулі тэму харызматычных рухаў у Беларусі. Дзе канкрэтна Вам бачыцца недастатковая дастасаванасць іх да Кананічнага права, што належыць выправіць? Што мелі біскупы на ўвазе?

– Кожная супольнасць, якая існуе ў Касцёле, павінна мець свой статут і павінна быць зацверджана біскупам згодна з патрабаваннямі Кананічнага права. Тут размова ідзе не пра нейкую цэнзуру ці нагляд, але пра тое, што кожная касцельная супольнасць павінна адпавядаць кананічным нормам.

Гутарыла Ірына Грэйць

 для друку