Каталіцкі Веснік Добрая Вестка ў тваім доме!
Евангелле Лк 10, 25–37
У той час:
Адзін кніжнік устаў і, выпрабоўваючы Езуса, сказаў: Настаўнік, што мне рабіць, каб атрымаць у спадчыну жыццё вечнае? Езус адказаў яму: У Законе што напісана? Як чытаеш?
Той сказаў у адказ: Любі Пана Бога твайго ўсім сэрцам тваім, і ўсёю душою тваёю, і ўсёю моцаю тваёю, і ўсім розумам тваім; і бліжняга свайго, як самога сябе. Езус сказаў яму: Слушна ты адказаў. Так рабі і будзеш жыць.
Але той, жадаючы апраўдацца, сказаў Езусу: А хто мой бліжні?
Адказваючы на гэта, Езус сказаў: Адзін чалавек ішоў з Ерузалема ў Ерыхон і трапіў у рукі разбойнікаў, якія знялі з яго адзенне, пабілі яго і пайшлі, пакінуўшы ледзь жывога. Выпадкова нейкі святар ішоў тою дарогаю і, убачыўшы яго, прайшоў міма. Таксама і левіт, будучы на тым месцы, падышоў, паглядзеў і прайшоў міма. А нейкі самаранін, праязджаючы, знайшоў яго і, убачыўшы, злітаваўся. Падышоў, перавязаў яму раны, паліваючы алеем і віном. Пасадзіў яго на свайго асла, прывёз у заезд і паклапаціўся аб ім. А на другі дзень, ад’язджаючы, дастаў два дынары, даў карчмару і сказаў яму: Паклапаціся аб ім. А калі патраціш больш, я аддам табе, калі вярнуся. Хто з гэтых трох, на тваю думку, быў бліжнім таму, хто трапіў у рукі разбойнікаў?
Ён сказаў: Той, хто паступіў з ім міласэрна. Тады Езус сказаў яму: Ідзі і ты рабі таксама.
У свеце, дзе людская цярплівасць скарачаецца, а межы паміж «сваімі» і «чужымі» становяцца ўсё больш вострымі, прыпавесць пра добрага Самараніна гучыць як заклік — не проста да спачування, але да змены мыслення. Як і кніжнік, мы часта шукаем спосаб апраўдацца… а Пан Езус паказвае шлях да дзеяння.
Кніжнік, ведаючы Закон, звярнуўся да Езуса з, здавалася б, простым пытаннем: «Настаўнік, што мне рабіць, каб атрымаць у спадчыну жыццё вечнае?» (Лк 10, 25). Евангеліст Лука адзначае, што кніжнік задаў гэтае пытанне, «выпрабоўваючы» Езуса. Гэта сведчыць не столькі пра шчырую прагу ведаў, колькі пра жаданне пацвердзіць свае ўласныя ўяўленні пра праведнасць і, магчыма, апраўдацца ў вачах навакольных, а можа і ў сваіх.
У сваёй невыказнай мудрасці Пан Езус не дае гатовага адказу, але накіроўвае кніжніка да ягоных уласных ведаў, да асноў Закону Майсея: «У Законе што напісана? Як чытаеш?» (Лк 10, 26). І кніжнік, будучы знаўцам Пісання, без ваганняў цытуе дзве найвялікшыя запаведзі, што складаюць стрыжань усёй Божай навукі: любоў да Пана Бога ўсім сэрцам, усёю душою, усёю моцаю і ўсім розумам, а таксама любоў да бліжняга, як да самога сябе (пар. Лк 10, 27). «Слушна ты адказаў. Так рабі і будзеш жыць», — чуем мы словы Збаўцы (Лк 10, 28). Гэтае сцверджанне падкрэслівае, што вечнае жыццё дасягаецца не праз тэарэтычнае валоданне пісаннямі ці нават праз беззаганнае веданне запаведзяў, але праз іх канкрэтнае, актыўнае выкананне ў штодзённым жыцці. Любоў — гэта не проста пачуццё, якое наведвае нас па жаданні, ці абстрактная ідэя, а сутнасць усёй веры і несумненны ключ да нашага збаўлення. Менавіта ў справах любові адкрываецца шлях да аб’яўлення Божай праўды.
Але кніжнік, не жадае спыняцца на дасягнутым і працягвае сваё імкненне апраўдацца ўласнай праведнасцю, задае наступнае пытанне, якое стала каталізатарам адной з самых глыбокіх прыпавесцяў Езуса: «А хто мой бліжні?» (Лк 10, 29). Гэтае пытанне адлюстроўвае ўкаранёную ў чалавечай натуры схільнасць да абмежавання сферы сваёй адказнасці, жаданне правесці выразна акрэсленыя лініі падзелу паміж «сваімі» і «чужымі», «вартаснымі» і «нявартымі» нашай увагі, клопату і дапамогі.
У адказ на гэтую спробу абмежаваць універсальную Божую любоў, Езус апавядае прыпавесць, якая цалкам пераварочвае ўсе ўяўленні аб бліжнім і радыкальна змяняе нашу перспектыву. Прыпавесць пра добрага самараніна не адказвае на пытанне «Хто мой бліжні?», а перафармулёўвае яго ў значна больш важнае і праніклівае: «Кім я павінен быць для бліжняга?» Сэнс заключаецца не ў тым, каб вызначыць, хто з’яўляецца маім бліжнім, а ў тым, каму я магу стаць бліжнім праз актыўныя ўчынкі міласэрнасці. Прыпавесць руйнуе ўсе абмежаванні па нацыянальных, рэлігійных, сацыяльных або культурных прыкметах, дэманструючы ўніверсальнасць бліжняга. Бліжнім з’яўляецца кожны, хто мае патрэбу ў дапамозе, незалежна ад таго, падабаецца ён нам ці не, з’яўляецца «сваім» ці «чужым».
Прыпавесць пачынаецца з вобраза чалавека, які ідзе з Ерузалема ў Ерыхон і трапляе ў рукі разбойнікаў (пар. Лк 10, 30). Ён быў абрабаваны, жорстка пабіты і пакінуты ледзь жывым, ляжаў на ўзбочыне дарогі, абяссілены і безабаронны. Гэты чалавек сімвалізуе ўсё чалавецтва, параненае грахом, а таксама кожнага канкрэтнага чалавека, які пакутуе і мае патрэбу ў дапамозе ў сучасным свеце. Яго бяссілле падкрэслівае нашу глыбокую залежнасць ад Божай міласэрнасці і міласэрнасці іншых людзей, нагадваючы, што ўласныя сілы часта аказваюцца нядосыць для пераадолення жыццёвых нягод.
Міма пацярпелага праходзяць святар і левіт — прадстаўнікі рэлігійнага Закону і ўлады, тыя, хто павінны былі б першымі праявіць спачуванне, кіруючыся сваім служэннем. Іх абыякавасць, іхняе «прайшоў міма» (Лк 10, 31–32), агаляе трагічную праўду: фармальнае выкананне закону або рэлігійных абрадаў без унутранай любові і міласэрнасці з’яўляецца пустым і бясплённым. Але тут з’яўляецца нечаканы герой — самаранін (пар. Лк 10, 33). Самарытане, як вядома з габрэйскіх тэкстаў, былі ворагамі юдэяў, лічыліся ерэтыкамі і нячыстымі, адлучанымі ад праўдзівай веры. Той факт, што менавіта ён, «чужы» і «ненавісны» для юдэйскага грамадства, аказваецца сапраўдным бліжнім, з’яўляецца шокам для слухачоў Езуса і моцным папрокам за іх абмежаваныя ўяўленні пра любоў. Гэта радыкальны заклік да пераадолення ўсіх забабонаў і падзелаў — нацыянальных, рэлігійных, сацыяльных або культурных, якія мы так часта ствараем паміж сабой. Нам належыць глядзець на чалавека не праз прызму ягонай прыналежнасці, а праз прызму ягонай патрэбы і годнасці.
Дзеянні добрага самараніна — гэта ўзор сапраўднай міласэрнасці, якая пачынаецца з глыбокай літасці: «убачыўшы, злітаваўся» (Лк 10, 33). Міласэрнасць пачынаецца з эмпатыі, з убачанага болю іншага і адкрыцця сэрца на спачуванне, без якога ніякая дапамога не будзе сапраўднай. Аднак літасць не застаецца толькі пачуццём, яна неадкладна пераходзіць у канкрэтныя практычныя дзеянні, што з’яўляецца сутнасцю хрысціянскай любові і праяўленнем сапраўднай веры.
Самаранін «падышоў» — не застаўся на адлегласці, але наблізіўся да пакутуючага, не баючыся ні небяспекі, ні рытуальнай нячыстасці. Ён «перавязаў яму раны, паліваючы алеем і віном» (Лк 10, 34) — выкарыстаў распаўсюджаныя лекавыя сродкі, што сімвалізуе актыўны клопат і ахвяраванне сваіх рэсурсаў і часу. Ён «пасадзіў яго на свайго асла», ахвяруючы сваім камфортам і сродкамі перамяшчэння. Нарэшце, ён «прывёз у заезд і паклапаціўся аб ім», забяспечыўшы далейшы догляд і бяспеку для параненага чалавека, не пакідаючы яго на волю лёсу.
Міласэрнасць самараніна ідзе яшчэ далей, праяўляючы доўгатэрміновы клопат і сапраўдную ахвярнасць: «А на другі дзень, ад’язджаючы, дастаў два дынары, даў карчмару і сказаў яму: Паклапаціся аб ім. А калі патраціш больш, я аддам табе, калі вярнуся» (Лк 10, 35). Гэта паказвае на гатоўнасць да працяглага клопату і фінансавай ахвяры, нават без гарантыі вяртання ўкладзеных сродкаў. Самаранін клапоціцца пра чалавека далей, чым гэта было зручна і выгадна, падкрэсліваючы, што сапраўдная любоў патрабуе выхаду за межы нашай зоны камфорту і асабістай выгады. Ягоны ўчынак — гэта прыклад бязмежнай міласэрнасці, якая не шукае ўласнай карысці ці ўхвалення, але чыстага дабра для іншага.
Сённяшняе Евангелле, у сваёй глыбокай мудрасці, ставіць перад намі не проста пытанні, а ўвесь маштаб Божага паклікання да міласэрнасці. Езус не дае кніжніку тэарэтычнага адказу на ягонае першапачатковае пытанне, але прамы заклік да дзеяння, да практыкавання міласэрнасці: «Ідзі і ты рабі таксама» (Лк 10, 37). Гэта канчатковы крытэрый праўдзівай любові да Бога і атрымання вечнага жыцця. Любоў да бліжняга — гэта не пачуццё, якое мы адчуваем, а актыўны выбар і дзеянне, якое пераадольвае ўласныя прадузятасці, страхі і выгоды. Мы пакліканы распазнаць «Божы вобраз» у кожным параненым, абяздоленым чалавеку, бо Хрыстус атаясамлівае сябе з найменшымі з сваіх братоў.
Сённяшняе Евангелле асвятляе шлях, па якім мы пакліканы ісці, — шлях безумоўнай любові і дзейснай міласэрнасці. Няхай гэтая прыпавесць пра добрага Самараніна стане для нас жывым люстэркам, у якім мы бачым сваё сапраўднае пакліканне: не задаваць пытанні аб абмежаванні любові, але ўвесь час шукаць магчымасці быць бліжнім для кожнага, хто сустракаецца на нашым шляху.
Давайце пераўтворым нашу веру ў канкрэтныя ўчынкі, аддаючы свае сэрцы, свой час і свае рэсурсы на служэнне іншым, такім чынам перамяняючы зямное існаванне ў прадчуванне вечнасці. Няхай міласэрнасць Пана вядзе нас, каб, наследуючы Яго прыклад, мы самі сталі сведкамі праўдзівай любові і атрымалі ў спадчыну жыццё вечнае.
Разважанне падрыхтаваў кс. канонік Сяргей Сурыновіч
для друку
