Каталіцкі Веснік Добрая Вестка ў тваім доме!
Евангелле Мц 20, 20–28
У той час:
Падышла да Езуса маці сыноў Зэбэдэя са сваімі сынамі і пакланілася, каб папрасіць Яго аб нечым.
Ён жа сказаў ёй: Чаго ты хочаш?
Яна адказала: Скажы, каб гэтыя два сыны мае селі ў Тваім Валадарстве адзін праваруч, а другі леваруч Цябе.
Езус сказаў у адказ: Не ведаеце, аб чым просіце. Ці можаце піць келіх, які Я павінен піць?
Яны кажуць Яму: Можам.
І кажа ім: Келіх мой будзеце піць, але не Я даю дазвол сесці праваруч ці леваруч Мяне, бо гэта прызначана для тых, каму падрыхтаваў Айцец Мой.
Калі пачулі дзесяць вучняў, яны абурыліся на двух братоў. А Езус паклікаў іх і сказаў: Вы ведаеце, што кіраўнікі народаў пануюць над імі і вяльможы маюць уладу над імі. Няхай не так будзе сярод вас. Але, хто хацеў бы стаць сярод вас вялікім, няхай будзе слугою вашым. А хто хацеў бы стаць першым, няхай будзе нявольнікам вашым.
Бо і Сын Чалавечы прыйшоў не для таго, каб Яму служылі, але каб служыць і аддаць жыццё сваё дзеля адкуплення многіх.
Жыццё часта ставіць перад намі пытанні пра поспех і ўладу. З маленства нас вучаць імкнуцца да дасягненняў, быць лепшымі, займаць высокія пасады. Мы бачым, як грамадства шануе тых, хто кіруе, хто мае ўплыў, хто стаіць на вяршыні іерархіі. І натуральна, што гэтыя ідэалы пранікаюць і ў нашае разуменне духоўнага жыцця, дзе мы можам пачаць шукаць улады ці прывілеяў, нават не ўсведамляючы гэтага. Аднак Хрыстус прапануе зусім іншы шлях, які часта ідзе насуперак чалавечай логіцы і імкненням. Сённяшняе Евангелле паводле Мацвея, а таксама свята святога Якуба, апостала, запрашаюць нас паглыбіцца ў Божую навуку пра сапраўдную веліч, якая знаходзіцца не ва ўладзе, а ў служэнні.
Святы Якуб Большы, або Старэйшы, чыю памяць мы ўшаноўваем сёння, быў сынам рыбака Завядзея і Саламеі, і братам святога Яна Багаслова. Паходзячы з рыбалоўнага роду з Галілеі, ён быў адным з тых, каго Пан Езус Хрыстус паклікаў з берага Генісарэцкага возера, каб яны сталі лаўцамі людзей. Гэтае пакліканне, апісанае ў Евангеллях (пар. Мк 1, 19-20, Мц 4, 21-22), сведчыць пра імгненную гатоўнасць Якуба і Яна пакінуць свае рыбацкія сеткі і ісці за Збаўцам. Як адзін з дванаццаці апосталаў, Якуб быў адным з найбліжэйшых вучняў Езуса Хрыста. Разам са сваім братам Янам і святым Пятром ён быў адным з тых, каго Езус выбраў для асаблівага суправаджэння ў значных момантах свайго служэння.
За свой парывісты тэмперамент Якуб і яго брат Ян былі празваныя Езусам Баанергес (арм. בְּנֵי רְעֵם) — Сынамі грому (пар. Мк 3, 17). Гэта сведчыла аб іх гарачай, але часам нестрыманым характары, які Езус паступова фармаваў, рыхтуючы іх да вялікай місіі. Іх порсткасць праяўлялася, напрыклад, у жаданні заклікаць агонь з неба на непрыветныя паселішчы Самарыі (пар. Лк 9, 54). Гэтыя рысы характару, хоць і не пазбаўленыя пэўнай чалавечай слабасці, былі скіраваны Панам на служэнне, пераўтвораны ў руплівасць і адвагу ў абвяшчэнні Евангелля. Менавіта гэтая прырода, схільная да моцных памкненняў, магчыма, і прывяла да просьбы, якую мы чуем у сённяшнім Евангеллі.
Евангельскі ўрывак пачынаецца з хадайніцтва маці сыноў Зэбэдэя, якая, магчыма, пад уплывам зямных уяўленняў пра Валадарства Месіі, просіць для сваіх сыноў асаблівых месцаў: «Падышла да Езуса маці сыноў Зэбэдэя са сваімі сынамі і пакланілася, каб папрасіць Яго аб нечым. Ён жа сказаў ёй: Чаго ты хочаш? Яна адказала: Скажы, каб гэтыя два сыны мае селі ў Тваім Валадарстве адзін праваруч, а другі леваруч Цябе» (Мц 20, 20-21). Гэта просьба сведчыць пра тое, што нават бліжэйшыя да Езуса людзі не да канца разумелі сутнасць Ягонага Валадарства. Яны ўсё яшчэ мыслілі ў катэгорыях зямной улады і статусу, дзе сядзенне праваруч ці леваруч цара азначала выключны прывілей і магутнасць.
Езус, у сваёй невымернай мудрасці, адказвае на гэтую просьбу не з асуджэннем, а з выклікам, які павінен быў прымусіць іх задумацца пра сапраўдную цану Ягонага Валадарства: «Езус сказаў у адказ: Не ведаеце, аб чым просіце. Ці можаце піць келіх, які Я павінен піць? Яны кажуць Яму: Можам» (Мц 20, 22). Келіх, пра які гаворыць Езус, сімвалізуе пакуты, выпрабаванні і нават смерць, якія Яму належала перажыць. Гэта вобраз Ягонай збаўчай місіі, якая будзе ажыццёўлена праз ахвяру. Адказ Якуба і Яна, «Можам», магчыма, быў дадзены з гарачым энтузіязмам, але без поўнага разумення таго, што ён насамрэч азначае. Яны яшчэ не ўсведамлялі глыбіні пакут, звязаных са шляхам свайго Настаўніка.
Езус пацвярджае, што яны сапраўды будуць удзельнічаць у Ягоных пакутах, але падкрэслівае, што размеркаванне месцаў у Валадарстве належыць Айцу: «І кажа ім: Келіх мой будзеце піць, але не Я даю дазвол сесці праваруч ці леваруч Мяне, бо гэта прызначана для тых, каму падрыхтаваў Айцец Мой» (Мц 20, 23). Гэтыя словы паказваюць на Божую суверэннасць і тое, што сапраўдная ўзнагарода ў Валадарстве Божым даецца не паводле чалавечых заслуг ці просьбаў, а паводле Божай волі і Ягонага плана.
Рэакцыя астатніх дзесяці вучняў паказвае, што праблема імкнення да ўлады была распаўсюджанай: «Калі пачулі дзесяць вучняў, яны абурыліся на двух братоў» (Мц 20, 24). Іх абурэнне, верагодна, было выклікана не столькі духоўным абурэннем, колькі канкурэнцыяй за ўладу і статус. Гэта сведчыць пра тое, наколькі чалавечая натура схільная да жадання дамінаваць і імкнуцца да першынства, нават у рэлігійным кантэксце. Менавіта таму Езус лічыць неабходным даць ім фундаментальную навуку пра сутнасць лідарства ў Валадарстве Божым.
У адказ на іх спрэчку, Езус паклікаў вучняў і даў ім ключавое навучанне пра прынцыпы свайго Валадарства, якія кардынальна адрозніваюцца ад зямных: «А Езус паклікаў іх і сказаў: Вы ведаеце, што кіраўнікі народаў пануюць над імі і вяльможы маюць уладу над імі. Няхай не так будзе сярод вас. Але, хто хацеў бы стаць сярод вас вялікім, няхай будзе слугою вашым. А хто хацеў бы стаць першым, няхай будзе нявольнікам вашым» (Мц 20, 25-27). Гэтыя словы — адна з самых радыкальных заяў Езуса адносна лідарства. Ён пераварочвае з ног на галаву ўсе ўяўленні пра ўладу, заяўляючы, што сапраўдная веліч заключаецца ў служэнні. У свеце пануюць тыя, хто мае ўладу над іншымі, але ў Валадарстве Божым першымі становяцца тыя, хто служыць усім. Гэта пакліканне да радыкальнай пакоры і самаахвярнасці, да адмовы ад асабістых амбіцый дзеля дабра іншых.
Вяршыняй гэтай навукі з’яўляецца прыклад самога Хрыста: «Бо і Сын Чалавечы прыйшоў не для таго, каб Яму служылі, але каб служыць і аддаць жыццё сваё дзеля адкуплення многіх» (Мц 20, 28). Езус, будучы Панам і Збаўцам, прыйшоў не для таго, каб панаваць і прымаць пашану, а каб служыць і аддаць сваё жыццё як ахвяру за збаўленне чалавецтва. Гэта ўцелаўленне найвышэйшай міласэрнасці і любові. Ягоная ахвяра на Крыжы — гэта найвышэйшы акт служэння, які адкрыў нам шлях да вечнага жыцця. Гэты прыклад Хрыста з’яўляецца эталонам для ўсіх Ягоных вучняў.
Святы Якуб, сын Зэбэдэя, памяць якога мы ўшаноўваем сёння, з’яўляецца выдатным прыкладам таго, як вучань прайшоў шлях ад зямных амбіцый да сапраўднага служэння. Ён быў адным з першых пакліканых Езусам апосталаў, братам Яна, і адным з трох, хто быў сведкам найважнейшых падзей у жыцці Хрыста: уваскрашэння дачкі Яіра (пар. Мк 5, 37–43), перамянення Пана на гары Табор (пар. Мк 9, 2–8) і малітвы ў Гефсіманскім садзе (пар. Мк 14, 33). Ягоная першапачатковая просьба аб месцах у Валадарстве (пра якую мы чулі ў Евангеллі) паказвае на тое, што ён, як і іншыя, не адразу зразумеў Божыя планы. Аднак, дзякуючы навуцы Езуса і Святому Духу, ён стаў верным сведкам Уваскрослага Хрыста.
Якуб сапраўды выпіў келіх, пра які казаў Езус. Ён стаў першым з апосталаў, хто прыняў мучаніцкую смерць за Хрыста, будучы забітым мячом па загаду цара Ірада Агрыпы І (пар. Дз 12, 1–2). Гэта сведчыць пра тое, што ён цалкам прыняў шлях служэння і ахвяры, якім ішоў свой Настаўнік. Ягоная мучаніцкая смерць стала вяршыняй Ягонага паклікання і пацверджаннем Ягонай вернасці да канца. Яго мужнасць і адданасць веры зрабілі Яго ўзорам для ўсіх вернікаў, якія сутыкаюцца з выпрабаваннямі і пераследам. Паводле старажытных паданняў, якія бяруць свой пачатак з VI стагоддзя, Якуб абвяшчаў Добрую Навіну ў Іспаніі, дзе ён засноўваў хрысціянскія супольнасці і распаўсюджваў навуку Хрыста, выяўляючы вялікую руплівасць у евангелізацыі і ствараючы першыя ячэйкі Касцёла на Пірэнейскім паўвостраве. Пасля вяртання ў Ерузалем яго служэнне выклікала гнеў мясцовых уладаў. Каля 43–44 года апостал Якуб быў арыштаваны па загадзе цара Ірада Агрыпы I і асуджаны на смерць. Ён прыняў мучаніцкую смерць — яму адсеклі галаву мечам. Гэта зрабіла яго першым з апосталаў, хто аддаў жыццё за веру.
Паводле традыцыі, пасля мучаніцкай смерці Якуба, яго рэліквіі былі цудоўным чынам перавезены з Ерузалема і адшуканыя на паўднёвым захадзе Іспаніі, у Галісіі. Лічыцца, што над полем, дзе спачывала яго цела, заззяла зорка, якая паказала месца пахавання. Гэтае месца, названае «Campus Stellae» (лац. поле зоркі), дало пачатак гораду, вядомаму як Сант’яга-дэ-Кампастэла. Горад Сант’яга-дэ-Кампастэла стаў адным з найважнейшых цэнтраў паломніцтва ў Сярэднявеччы, прыцягваючы больш пілігрымаў, чым Рым і Ерузалем, і быў прызнаны адным з трох галоўных хрысціянскіх паломніцкіх напрамкаў. Шляхі Святога Якуба, або Каміна дэ Сант’яга (ісп. Camino de Santiago), якія вядуць да Сант’яга-дэ-Кампастэла, працягваюць заставацца папулярным маршрутам для духоўных падарожжаў і сёння, сімвалізуючы шлях веры, пакаяння і пошуку Божай праўды. Святы Якуб лічыцца апекуном Іспаніі і вайскоўцаў, а таксама яблыкаў і іншых пладоў. Яго заступніцтва просяць пры рэўматызме і ў малітвах аб добрым надвор’і, што адлюстроўвае шырокі спектр народнай пабожнасці і веры ў Яго нябесную дапамогу. Яго жыццё і дзейнасць зрабілі Яго адной з самых шанаваных постацяў у гісторыі хрысціянства.
Сённяшняе Евангелле, у святле свята святога Якуба, пралівае святло на сапраўдную веліч, якая не вымяраецца зямной уладай ці прывілеямі, але глыбінёй служэння і самаахвярнасці. Няхай жа мы, натхнёныя прыкладам Хрыста, які аддаў сваё жыццё дзеля адкуплення многіх, і мужнасцю святога Якуба, які выпіў келіх пакут, будзем імкнуцца да пакорнага служэння. Няхай нашыя сэрцы будуць адкрытымі для Божай ласкі, каб мы маглі пераўтвараць свае амбіцыі ў сапраўдную любоў да бліжняга. І няхай нашае жыццё стане жывым сведчаннем таго, што найвялікшая годнасць заключаецца ў тым, каб быць слугой усіх, адлюстроўваючы вобраз Хрыста ў кожным нашым учынку, каб праз нас праслаўляўся Айцец Нябесны.
Разважанне падрыхтаваў кс. канонік Сяргей Сурыновіч
для друку
