Тэму дадзенага моўнага артыкула падказала спрэчка, можна сказаць, нават дыскусія, сведкам, а потым удзельнікам якой стаў і аўтар гэтага матэрыялу. Едучы ў цягніку, пасажыры заўважылі праз акно, як два ўжо немаладыя і не вельмі ахайна апранутыя мужчыны корпаюцца ў кантэйнеры для смецця. І вось жанчыны, што сядзелі побач, на цудоўнай беларускай мове пачалі абмяркоўваць, спрачацца, даказваць адна адной, як жа ...

У мінулым артыкуле мы разгледзелі некаторыя важныя аспекты беларускага літаратурнага вымаўлення. У прыватнасці, мы канстатавалі, што незаўсёды вымаўленне супадае з напісаннем, хоць гэты спрошчаны погляд нярэдка можна пачуць нават ад настаўнікаў беларускай мовы. На канкрэтных прыкладах мы паказалі дзейнасць у маўленні законаў поўнага акання (горад – гарады, моладзь – малады), няпоўнага якання (лес – лясы, мёд – мядовы), ахарактыразавалі асаблівасці ...

У гэтым матэрыяле мы пагаворым пра некаторыя частотныя памылкі ў літаратурным вымаўленні, разгледзім тыповыя выпадкі адхілення ад правілаў, літаратурных нормаў. Правільнасць літаратурнага вымаўлення рэгулююць арфаэпічныя нормы, іншымі словамі, яны вызначаюць, як трэба вымаўляць галосныя і зычныя гукі, гукавыя спалучэнні, а таксама акрэсліваюць характар інтанацыі. У беларускай літаратурнай мове найчасцей напісанне адлюстроўвае вымаўленне. Таму кожны, напэўна, чуў спрошчаную, у нечым нават ...

(Працяг. Пачатак глядзі тут>>) У папярэднім матэрыяле мы гаварылі пра некаторыя тэарэтычныя аспекты акцэнтуацыі (гэта значыць, правілы пастаноўкі націску), а таксама разгледзелі асобныя складаныя выпадкі ў выбары націскных варыянтаў у сучаснай беларускай мове. Нагадаем, што памылкі, звязаныя з няправільнай пастаноўкай націску, назіраюцца сярод розных часцін мовы: у назоўніках, прыметніках, лічэбніках, дзеясловах… У гэтым матэрыяле працягваем гаворку пра асаблівасці націску ў ...

У апошняе дзесяцігоддзе ў розных сродках масавай інфармацыі, а таксама ў вусным маўленні ўсё часцей адзначаецца паралельнае ўжыванне назоўнікаў каляска і вазок са значэннем “невялікая павозка спецыяльнага прызначэння”. І калі першы з названых варыянтаў выкарыстоўваўся і ў савецкі перыяд, то другі можна лічыць яшчэ ў пэўным сэнсе неалагізмам. Чаму варта аддаваць перавагу сёння з пункту гледжання культуры мовы? Паспрабуем разабрацца. ...

Апошнія два дзесяцігоддзі ў нашай мове паралельна выкарыстоўваюцца назоўнікі мерапрыемства і імпрэза. Гэта датычыць і штодзённай вуснай камунікацыі, і пісьмовай практыкі. Але як выглядае сітуацыя з ужываннем названых слоў з пункту гледжання культуры мовы? Паспрабуем разабрацца. Праведзеныя намі псіхалінгвістычныя даследаванні паказваюць, што лексема мерапрыемства міжволі асацыюецца з нейкай “казёншчынай”, з савецкай рэчаіснасцю, з афіцыйна-справавым ці прынамсі публіцыстычным стылем. А слова ...

З набліжэннем лета людзі традыцыйна маюць водпуск, ці, інакш кажучы, адпачынак. Многія выязджаюць у іншыя краіны (як, дарэчы, можна назваць тых, хто выязджае з мэтай там адпачыць: адпачываючыя? адпачывальнікі?), дзе на пэўны час пасяляюцца ў гасцініцах (атэлях? гатэлях?), часта карыстаюцца пэўнымі прэферэнцыямі (скідкамі? зніжкамі?). У сучасным беларускамоўным дыскурсе мы нярэдка бачым разыходжанні ў выкарыстанні прыведзеных вышэй назоўнікаў. Якія ж словы ...

Сёння ў нашай мове назіраецца паралельнае ўжыванне як мінімум двух назоўнікаў для абазначэння вельмі высокага будынка, які можа дасягаць у вышыню нават некалькіх соцень метраў. Гэта тое, што па-англійску skyscraper ці па-нямецку Wolkenkratzer. А па-руску – небоскрёб. Менавіта калька з рускай мовы і трапіла ў савецкія часы ў нашы слоўнікі ды яшчэ раз-пораз і цяпер ужываецца ў беларускіх тэкстах. Але ...

Апошнім часам у друкаваных і электронных сродках масавай інфармацыі, а таксама ў штодзённай вуснай камунікацыі ўсё часцей ужываецца назоўнік ровар. Раней гэтая лексема была пашыраная хіба што на тэрыторыі Заходняй Беларусі, трактавалася як рэгіянальная, дыялектная: Згадваюцца даўнія часы, калі мы былі малымі мальцамі (школьнікамі) і ездзілі на роварах на возера (Вольнае Глыбокае, 31.07.14); Беларус за паўтара года аб’едзе паўсвету на ...

Апошнія гадоў дзесяць – пятнаццаць мы ўсё часцей чуем слова кіроўца як сінонім да назоўніка вадзіцель. І ўсё часцей бачым згаданую лексему на старонках перыядычнага друку. Але што ў большай ступені адлюстроўвае нацыянальную адметнасць нашай мовы, каторую лексічную адзінку варта ўжываць у першую чаргу: кіроўца ці вадзіцель? Паспрабуем разабрацца. Сёння на старонках перыядычнага друку “агульнасавецкі стандарт” вадзіцель насамрэч імкліва выцясняецца ...