[1]Евангелле Лк 14, 25–33
У той час:
Шмат людзей ішло за Езусам. Звярнуўшыся, Ён сказаў ім: Калі хто прыходзіць да Мяне і не зненавідзеў бацькі свайго, і маці, і жонкі, і дзяцей, і братоў, і сясцёр, і нават жыцця свайго, той не можа быць вучнем Маім. Хто не нясе крыжа свайго і не ідзе за Мною, не можа быць Маім вучнем.
Бо хто з вас, калі захоча пабудаваць вежу, спачатку не сядзе і не падлічыць выдаткаў, ці мае на будову. Калі ж закладзе падмурак і не зможа закончыць, усе, хто ўбачыць, пачнуць смяяцца з яго, кажучы: Гэты чалавек пачаў будаваць і не змог скончыць.
Або які кароль, ідучы на вайну супраць іншага караля, не сядзе і не параіцца спачатку, ці моцны ён, каб ісці з дзесяццю тысячамі супраць таго, хто ідзе на яго з дваццаццю тысячамі? Калі не, то пакуль той яшчэ далёка, ён пашле да яго пасланцоў прасіць міру.
Гэтак ніхто з вас, калі не пакіне ўсяго, што мае, не можа быць Маім вучнем.
Архітэктурныя капрызы Божай любові
У эпоху, калі будаўнічыя бюро распрацоўваюць “экалагічныя хмарачосы”, а коўчы па асабістым развіцці гандлююць рэцэптамі шчасця без болю, нядзельнае Евангелле гучыць як маніфест пэўнага радыкальнага канструктыўнага авангарду. Уявіце: Хрыстус адчыняе ўласную дызайн-студыю і перш за ўсё аб’яўляе кліентам, што для атрымання якаснага праекту ім давядзецца “ўзненавідзець” усіх блізкіх і навучыцца лічыць каштарысы з дакладнасцю швейцарскага банкіра.
Калі б Езус пакінуў нам бізнес-план, эканамічныя факультэты вывучалі б яго як узор антырэкламнага падыходу: “Жадаеце стаць нашымі кліентамі? Выдатна! Але спачатку адмоўцеся ад сям’і, вазьміце крыж і падрыхтуйцеся да вайны з пераўзыходзячымі сіламі саперніка”. У сучасных бізнес-мадэлях такое бачанне арыентацыі на кліента сапраўды не ўхвалілі б.
Гіпербала як інструмент дакладнасці
Але што, калі парадокс і ёсць дакладнасць? Борхес некалі заўважыў, што самая сціслая карта свету раўнялася б самому свету — і таму была б цалкам дарэмнай. Хрыстус жа карыстаецца семіцкай гіпербалай як літаратурным GPS: каб знайсці дакладны кірунак да цэнтра, трэба спачатку ўбачыць, дзе знаходзіцца перыферыя.
“Нянавісць” у вуснах Езуса — гэта не дэкларацыя вайны супраць любові, а абвяшчэнне іерархіі: калі ўсе аднолькава важныя, ніхто не з’яўляецца важным. Хрысціянская вера — гэта найперш сустрэча з Асобай, якая дае нашаму існаванню новы гарызонт. Бо гарызонт вызначаецца пунктам агляду; зрушыце пункт — і ўся панарама існавання зменіцца.
Тэалагічная метафара вежы
У прыпавесці пра будаўніка вежы Хрыстус паказвае прынцыпы архітэктуры, якія прымусілі б і сучасных урбаністаў схапіцца за галаву. Які разважны інвестар стане ўзводзіць будынак, не разлічыўшы бюджэт? Але тут гаворка ідзе не аб банальным будаўнічым планаванні, а аб сакральнай архітэктуры існавання.
Сярэднявечныя майстры марнавалі стагоддзі на ўзвядзенне гатычных катэдр, ведаючы, што не ўбачаць завяршэння сваёй працы. Іх “бізнес-план” здаваўся ўтрапёнасцю: укладваць жыццё ў праект, плёны якога пажнуць праўнукі. Але менавіта гэтая “неэканамічнасць” стварыла Нотр-Дам і Шартр — будынкі, якія перажылі імперыі і працягваюць узносіць душы да неба праз стагоддзі.
Касцёл — гэта калектыўная вежа, дзе кожны хрысціянін становіцца жывым каменем. І тут выяўляецца геніяльнасць Божай архітэктуры: нават самы “дэфектны” матэрыял можа стаць краевугольным. Апостал Павел у Пасланні да Філімона дэманструе гэтую алхімію: беглы нявольнік Анісім ператвараецца ва “ўмілаванага брата” — сацыяльнае смецце становіцца падмуркам святыні.
Эканоміка ласкі
Сучасная культура прадае нам ілюзію, што шчасце можна набыць у растэрміноўку, любоў — па падпісцы, а духоўнасць — у фармаце «ўсё ўключана». Хрыстус жа прапануе эканоміку, якая шакавала б любога фінансавага аналітыка: каб атрымаць усё, трэба аддаць усё.
Гэтая “неразумнасць” нагадвае парадоксы квантавай фізікі: электрон можа знаходзіцца ў некалькіх месцах адначасова, святло паводзіць сябе і як хваля, і як часціца. У Божай фізіцы любові дзейнічаюць законы, якія пераўзыходзяць зямную логіку: згубленае знаходзіцца, апошнія становяцца першымі, смерць з’яўляецца не канцом, а пачаткам.
У гэтай эканоміцы ласкі Пан не дае нешта ад Сябе — Ён дае Самога Сябе, а з Сабою і ўсё астатняе. Гэта не містычная бязглуздзіца, а дакладная формула трансцэндэнцыі: калі ўсе пункты лініі знаходзяцца на роўнай адлегласці ад цэнтра, геаметрыя існавання набывае дасканаласць.
Іронія сакральнага
У выніку такія радыкальныя словы Евангелля вызваляюць, а не прыгнятаюць. Свет прапануе нам быць рабамі ўласных жаданняў і называе гэта свабодай. Хрыстус прапануе стаць свабоднымі ад тыраніі ілжывых прыярытэтаў — і свет называе гэта рабствам.
Сапраўдная архітэктура любові патрабуе не разбурэння чалавечых сувязяў, а іх правільнай канструкцыі. Калі ў будынку няма нясучай сцяны, яно разбураецца не таму, што сцены дрэнныя, а таму, што нагрузка размеркавана няслушна. Хрыстус не заклікае разбурыць сям’ю — Ён прапануе пабудаваць яе на падмурку, які вытрымае любыя землятрусы.
Запрашэнне да будаўніцтва
У рэшце рэшт, евангельская «нянавісць» аказваецца вышэйшай формай любові — любові настолькі радыкальнай, што яна гатова пераглядзець усе прывязанасці дзеля іх жа выратавання. Гэта не разбурэнне сувязяў, а іх перастварэнне; не адрынанне свету, а яго асвячэнне.
Сучасны чалавек марыць аб хмарачосах поспеху, але будуе дачныя эгаізму. Хрыстус жа запрашае нас да катэдральнага будаўніцтва — праекту настолькі грандыёзнага, што ён пераўзыходзіць межы аднаго жыцця, аднаго пакалення, адной эпохі.
Кніга Мудрасці нагадвае: без Святога Духа мы не можам спасцігнуць нават зямное, што ж казаць пра нябеснае. Але з Ім кожная «цэгла» нашай штодзённасці становіцца часткай нерукатворнай святыні, кожнае імгненне — прыступкай лесвіцы святога Якуба, кожная сустрэча — магчымасцю дакрануцца да таямніцы Уцелаўлення.
Хрыстус заклікае нас будаваць не бабілёнскую вежу чалавечай пыхі, а “вежу са слановай косці” Божай любові — вежу, якая ўзносіцца не для таго, каб штурмаваць неба, а каб дазволіць небу сысці на зямлю.
Разважанне падрыхтаваў а. Міхаіл Ткаліч SJ